Yan Win (Taung Da Gar) – Myanmar Pon Gu Phayar (2)

ပုဂံၿမိဳ႕ေဟာင္းက ေရွးေဟာင္းဘုရားေစတီမ်ား (၂)
ျမန္မာပံု ဂူဘုရားမ်ား
ရန္ဝင္း (ေတာင္တံခါး)
ေအာက္တိုဘာ ၁၈၊ ၂၀၁၀

ပါဠိဘာသာ ဂူဟ ကတဆင့္ ဂူ ဆိုတဲ့ေဝါဟာရျဖစ္လာၿပီး၊ ပုဂံေခတ္ေက်ာက္စာေတြမွာ ကူ၊ ကူပုရွာ (ဂူ၊ ဂူဘုရား) လို႔ေရးထိုးတတ္တဲ့ လိုဏ္ဂူပါ ပုဂံကေရွးေဟာင္းဘုရားေတြကို ပံုစံအလိုက္ အေခၚရလြယ္ကူေအာင္ မြန္ပံုဂူဘုရားနဲ႔ ျမန္မာပံုဂူဘုရား လို႔ သမိုင္းသုေတသီ ဆရာႀကီးေတြက အမည္ေပးခဲ့ပါတယ္။

မြန္ပံုဂူဘုရားေတြမွာ အတြင္းနံရံေတြက နံရံေဆးေရးပန္းခ်ီကမၸည္းစာေတြကို မြန္စာနဲ႔ ကမၸည္းစာေတြကို ေရးထိုးသလိုပဲ၊ ျမန္မာပံုဂူဘုရားေတြမွာ ျမန္မာစာသံုးၿပီး ေရးထိုးတယ္။ ဒါေၾကာင့္ပဲ အဲဒီျမန္မာစာရွိတဲ့ ဂူဘုရားပံုစံေတြကို ျမန္မာပံုဂူဘုရားေတြလို႔ အမည္ေပးလိုက္ၾကတယ္။

မြန္ပံုဂူဘုရားေတြက တည္ၿငိမ္ဝပ္စင္းတဲ့ အလ်ားလိုက္မ်ဥ္းလဲပံုသဏၭန္ကိုေဆာင္ၿပီး ျမန္မာပံု ဂူဘုရားေတြက အထက္ကို စြင့္စြင့္ ျမင့္တက္ေနတဲ့ ေထာင္လိုက္မ်ဥ္းမတ္ပံုသဏၭန္ကို ေဆာင္ပါတယ္။ ပုဂံၿမိဳ႕ေဟာင္းမွာေတြ႔ရွိရတဲ့ ဂူဘုရားေတြထဲမွာ မြန္ပံုဂူဘုရားေတြက ျမန္မာပံုဂူဘုရားေတြထက္ ပိုၿပီး ေရွးက်ပါတယ္။ ေရွးဦးပိုက်တဲ့ ၁၁ ရာစုနဲ႔ ၁၂ ရာစု ေစာေစာပိုင္းမွာတည္တဲ့ မြန္ပံုဂူဘုရားေတြကို အေျခခံၿပီးမွ ေနာက္ထပ္တည္ေဆာက္လာခဲ့ၾကတဲ့ ဂူဘုရားပံုစံေျပာင္းလဲလာပံုေတြကိုလည္း ဆက္လက္ ေလ့လာရပါမယ္။

ေရွးဦးျမန္မာပံုဂူဘုရားေတြမွာေတာ့ တထပ္ပဲရွိေသးတယ္။ မြန္ပံုဂူဘုရားေတြရဲ႕ လကၡဏာတရပ္ ျဖစ္တဲ့ ေက်ာက္ထြင္းဇာ ျပဴတင္းေပါက္မ်ဳိးေတြရွိေနဆဲျဖစ္ေပမယ့္ ဂူအတြင္းမွာ အလင္းေရာင္အဝင္ နည္းတဲ့ မႈန္မႈန္မႊားမႊားေမွာင္ပတ္လမ္းေတြ မဟုတ္ေတာ့ပဲ အလင္းေရာင္နဲ႔ ေလအဝင္အထြက္ေတြ ပိုၿပီး ေကာင္းလာတယ္။ ျမန္မာပံုဂူဘုရားေတြရဲ႕ ပႏၷက္ပံုေတြကိုၾကည့္ရင္ ေလးဖက္ေလးတန္က အာ႐ံုခံမုခ္ဦးေတြ၊ ေလနဲ႔အလင္းေရာင္ရဖို႔ အေလးထားေၾကာင္း ေတြ႔ရပါမယ္။ ျမန္မာပံုဂူဘုရားေတြမွာ ဂူအမိုးကိုလည္းျမႇင့္လိုက္တယ္။ မြန္ပံုဂူဘုရားေတြမွာေတြ႔ရေလ့ရွိတဲ့ တဖက္ေလွ်ာ အမိုးခံုးအစား ပစၥယံအဆင့္ဆင့္ေတြ ျဖစ္လာတယ္။ ၁၂ ရာစု ေနာက္ပိုင္းမွာေတာ့ ႏွစ္ထပ္ ဂူဘုရားအျမင့္ႀကီးေတြကိုပါ တည္ေဆာက္လာတယ္။

ပံုစံတူမရွိတဲ့အျပင္၊ စိတ္ဝင္စားစရာေတြမ်ားလို႔ သီးျခားေဖာ္ျပရမယ့္ ဂူဘုရားတဆူကေတာ့ မႏူဟာဂူဘုရား (၁၂၄ဝ/၅၇၅) ျဖစ္ပါတယ္။ မႏူဟာ (မကုတ) ဘုရင္ႀကီးေကာင္းမႈလို႔ အစဥ္အဆက္ ယံုၾကည္ေရးသားေလ့ရွိတယ္။ အျပင္ကၾကည့္ရင္ ႏွစ္ထပ္ဂူနဲ႔တူေနေပမယ့္ တထပ္ဂူအမ်ဳိးအစားပါ။ ဂူအထက္မွာ ေစတီငယ္ ၃၆ ဆူနဲ႔ ပင္မေစတီႀကီးတဆူ ရွိတယ္။ ထံုးေဖြးေဖြးနဲ႔ တဆူလံုး အသစ္လို ျဖစ္ေနပါတယ္။ မူလပုဂံေခတ္လက္ရာ ဘယ္ေလာက္အထိ က်န္ေနေသးသလဲဆုိတာကိုေတာ့ မွန္းဆရတာ ခက္ခဲပါတယ္။

အရြယ္အစားႀကီးမားတဲ့ ဗုဒၶဆင္းတုေတာ္ႀကီးေတြကို ေနရာရႏိုင္သမွ်ရေအာင္ ထည့္ၿပီး တည္ေဆာက္ထားလို႔ ျမင္ရသူေတြက စိတ္က်ဥ္းက်ပ္တာကို ခံစားရတယ္လို႔ ေျပာတတ္ၾကတယ္။ မူလရည္ရြယ္ခ်က္ကိုေတာ့ အတိအက် မသိႏိုင္ပါ။ ႀကီးမားတဲ့သဒၶါတရားကို ေဖာ္ျပခ်င္တာလည္း ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ မူလကတည္းကပဲ လက္ရွိအရြယ္အစားေတြအတိုင္း တည္ခဲ့တာျဖစ္ႏိုင္စရာရွိေပမယ့္ ေခတ္အဆက္ဆက္မွာ အျပဳအျပင္ေတြမ်ားခဲ့လွၿပီဆိုတာကိုလည္း သတိျပဳမိစရာပါ။ ေတြ႔ရတဲ့ ေက်ာက္စာကလည္း ေနာက္ထိုးေက်ာက္စာျဖစ္ေနတယ္။ ပုဂံေခတ္ေနာက္ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာၾကာၿပီးမွ ေရးခဲ့တဲ့ရာဇဝင္ေတြကို ကိုးကားလို႔ ခံစားေရးသားၾကတာေတြလည္း ရွိပါတယ္။

မႏူဟာဂူဘုရား (၁၂၄ဝ/၅၇၅)

မႏူဟာဂူဘုရားျဖတ္ပိုင္းပံု

အေစာဆံုး ျမန္မာပံုဂူဘုရားေတြထဲမွာပါႏိုင္တာကေတာ့ ေျမပံုသာဘုရားလွလို႔ အမွတ္မွားၿပီး ေခၚေလ့ရွိၾကတဲ့ ေလာကမုနိေျမဘံုသာဂူဘုရား (၁၅၁၂/၈၂၅) ျဖစ္ပါတယ္။ ပုဂံေခတ္မွာ ဂူဘုရားနဲ႔ ေစတီကို တြဲၿပီးတည္တဲ့အေလ့အထရွိပါတယ္။ တေခတ္ထည္း၊ တၿပိဳင္ထည္းတည္တာျဖစ္ႏိုင္တဲ့ ေျမေပါက္ေစတီတဆူကိုပါ ေလာကမုနိေျမဘံုသာ ဂူဘုရားနဲ႔ ကပ္လ်က္ေတြ႔ႏိုင္တယ္။ မွတ္သားစရာ ကေတာ့ အသစ္ျဖည့္မျပဳျပင္ခင္တုန္းက ေလာကမုနိေျမဘံုသာဂူဘုရား ကြမ္းေထာင္ရဲ႕အထက္က အထြတ္ေစတီနဲ႔ မုခ္ေပါက္အထက္က ေစတီငယ္တို႔မွာ မူလပုဂံေခတ္လက္ရာ အေတာ္မ်ားမ်ား က်န္ေနေသးတာကိုပါပဲ။ ပုဂံေခတ္ေပၚေတာ္မူ ၾကာဖူးပံုဘုရားက ေစတီပံုမ်ဳိးျဖစ္ေၾကာင္း ေတြ႔ရပါတယ္။

ျမန္မာပံုဂူဘုရားပံုစံေတြထဲမွာ တထပ္ဂူဘုရား အငယ္စား၊ အလတ္စား နဲ႔ ႏွစ္ထပ္ဂူေတြမွာလည္း အလတ္စားနဲ႔ အႀကီးစားေတြရွိပါတယ္။ အေတြ႔ရအမ်ားဆံုး ပံုစံဆင္တူအုပ္စုေတြမွာ ထည့္သြင္း ထားေပမယ့္ အေသးစိတ္တည္ေဆာက္ပံု လက္ရာေတြမွာ တဆူနဲ႔တဆူ ခၽြတ္စြပ္တူတာမ်ဳိးမရွိပါ။

ျမန္မာပံုဂူဘုရားပံုစံေတြထဲမွာ တထပ္ဂူဘုရား၊ ကြမ္းေထာင္ေပါက္ အမ်ဳိးအစားျဖစ္တဲ့ ေရႊဂူႀကီး ဂူဘုရား (၁၅၈၉/၉ဝ၁-က)၊ သက်မုနိ (၁၄၇/၁၁၈)၊ ေလာကထိပ္ပန္း (၁၅၈ဝ/၈၉၂)၊ ျမင္းကပါ ဂူေျပာက္ငယ္ (၁၃၉၁/၇၁ဝ)၊ စိမ္းညက္အမ (၁ဝ၈၅/၄၅၇)၊ သမၺဴလ (သံုးလူလ) (၄၈၂/၈၁)၊ သိမၼစည္း ဂူဘုရား (၁၄၇၁/၇၈၄)။ မဟာေဗာဓိပံုစံကြမ္းေထာင္ေပါက္ ဂူဘုရားအမ်ဳိးအစားေတြမွာ ပါဝင္တာက ဝက္ႀကီးအင္းဂူေျပာက္ႀကီး (၂၉၈/၁၉၇-က)၊ မဟာေဗာဓိ (၁၆၇ဝ/၉၇၃)၊ သီရိပစၥယာဂူေျပာက္ဂူဘုရား (ဗိုလ္ခ်ဳိမိဂူဘုရား) (၉၉၅/၄၁၅-က)။ ေစတီေပါက္အမ်ဳိးအစားျဖစ္တဲ့ ကုန္းေတာ္ႀကီး (၁၅၁/၁၂၂-က)၊ နႏၵာမညာ (၅၇၇/၃ဝ၆-က) တို႔ကို နမူနာအေနနဲ႔ ျပရပါမယ္။ ကြမ္းေထာင္နဲ႔ ေစတီေပါက္မဟုတ္ပဲ ထူပါေပါက္ ဂူဘုရားေတြလည္း ရွိပါတယ္။

ေရႊဂူဒါယကာ အေလာင္းစည္သူ (ပထမစည္သူ)မင္းႀကီးရဲ႕ ပါဠိဘာသာထိုး ေက်ာက္စာမွာ ပါတဲ့အတိုင္း ေျမျပင္အထက္မွာ စံု႔စံု႔တက္လာတဲ့ သဏၭန္ရွိတာကေတာ့ ေရႊဂူႀကီးဂူဘုရားပါ။ ေလးေထာင့္ အုတ္ခံုႀကီးအေပၚမွာ တည္ထားပါတယ္။ အဲဒီေရႊဂူႀကီးဂူဘုရားအထဲမွာပဲ သားအရင္းျဖစ္တဲ့ နရသူရဲ႕ လက္ခ်က္နဲ႔ နတ္ရြာစံရွာတယ္လို႔ ရာဇဝင္ေတြမွာပါရွိတဲ့ ဂူဘုရားျဖစ္တာေၾကာင့္လည္း ပိုၿပီးစိတ္ဝင္စားစရာ ေကာင္းပါတယ္။

ဘုရင့္ေနာင္လက္ထက္မွာ ထိုးတဲ့ေက်ာက္စာကို ဂူဘုရားေရွ႕ခန္းထဲမွာ ေတြ႔ရတယ္။ ကုန္းေဘာင္ေခတ္နဲ႔ အမရပူရေခတ္က လုပ္ေလ့လုပ္ထရွိတဲ့ မူလလက္ရာကို ဖ်က္ပစ္ၿပီးျပဳျပင္သလိုမ်ဳိး ဘုရင့္ေနာင္ကမလုပ္ခဲ့ပဲ ေသေသသပ္သပ္ျပဳျပင္ထားတဲ့ ေထာက္အထားေတြလည္း ေတြ႔ရဖူးတယ္။

ေရႊဂူႀကီးဂူဘုရား (၁၅၈၉/၉ဝ၁-က)

အသစ္ျဖည့္စြက္မျပဳျပင္ခင္တုန္းက ေခ်ာက္ဖလအရပ္ သက်မုနိဂူဘုရား ကြမ္းေထာင္ရဲ႕ အထက္က အထြတ္ေစတီမွာလည္း ေပၚေတာ္မူၾကာဖူးပံုဘုရားက အထြတ္ေစတီပံုစံမ်ဳိးျဖစ္တဲ့ မူလ ပုဂံေခတ္လက္ရာ အေတာ္မ်ားမ်ား က်န္ေနေသးတာကို ေတြ႔ရပါမယ္။

သက်မုနိဂူဘုရား၊ ေခ်ာက္ဖလ (၁၄၇/၁၁၈)

ပုဂံေခတ္ နံရံေဆးေရးပန္းခ်ီကို ေလ့လာသူေတြအတြက္ မေရာက္မျဖစ္တဲ့ ဂူဘုရားတဆူကေတာ့ ေလာကထိပ္ပန္း ျဖစ္ပါတယ္။ အထြတ္ေစတီကို အသစ္မျဖည့္စြက္ခင္တုန္းက ဂူအထက္မွာ ကြမ္းေထာင္ အထိပဲက်န္ရွိၿပီး ေရွးေဟာင္းသုေတသနဌာနက ေရွးလက္ရာမပ်က္ ျပင္ထားတာေတြ ရွိခဲ့ဖူးတယ္။

ေလာကထိပ္ပန္း ဂူဘုရား (၁၅၈ဝ/၈၉၂)

ပံုစံထူးျခားၿပီး ဗုဒၶဂယာက မဟာေဗာဓိေစတီႀကီးရဲ႕ပံုစံမ်ဳိး ကြမ္းေထာင္ရွိတဲ့ ဂူဘုရားတဆူကေတာ့ ဝက္ႀကီးအင္းဂူေျပာက္ႀကီး ျဖစ္ပါတယ္။ အသစ္မျဖည့္စြက္ခင္က အထြတ္ေစတီမရွိေတာ့ပဲ ကြမ္းေထာင္ အထက္က အ႐ိုင္းပံုအဆင့္တခုပဲ ေရွးလက္ရာ က်န္တယ္။ ျပတိုက္ေတြအတြက္ ေရွးေဟာင္းပစၥည္းကို အသည္းအသန္ရွာတဲ့ ဂ်ာမန္လူမ်ဳိးတစုက ဖ်က္ဆီးယူငင္သြားၾကလို႔ အေကာင္းဆံုး ပုဂံေခတ္လက္ရာေတြ ထဲမွာပါတဲ့ နံရံေဆးေရးပန္းခ်ီေတြ ပ်က္စီးခဲ့ရတဲ့ ဂူဘုရားပါ။ အဲဒီဖ်က္ဆီးတဲ့ သမိုင္းတရားခံေတြကို ေမာင္းထုတ္ႏိုင္ခဲ့လို႔ ထပ္ၿပီးမပ်က္စီးေအာင္ တားဆီးႏိုင္ခဲ့ေပမယ့္ ပါသြားၿပီးခဲ့တာေတြကိုေတာ့ ျပန္မရခဲ့ပါ။

ဝက္ႀကီးအင္းဂူေျပာက္ႀကီး ဂူဘုရား၊ ဝက္ႀကီးအင္း (၂၉၈/၁၉၇-က)

ပုဂံနယ္က နယ္ခ်ဲ႕ေတာ္လွန္ေရးေခါင္းေဆာင္ ဗိုလ္ခ်ဳိ ကို အဲဒီဘုရားထဲမွာ ဖမ္းမိသြားလို႔ ရပ္ရြာက ဗိုလ္ခ်ဳိမိဘုရားလို႔ ေခၚၾကတဲ့ သီရိပစၥယာဂူေျပာက္ဂူဘုရား၊ (၉၉၅/၄၁၅-က) ကလည္း မဟာေဗာဓိပံုစံမ်ဳိး ကြမ္းေထာင္ရွိတဲ့ ဂူဘုရားတဆူပါ။

သီရိပစၥယာဂူေျပာက္ဂူဘုရား (ဗိုလ္ခ်ဳိမိဂူဘုရား) (၉၉၅/၄၁၅-က)

မဟာေဗာဓိပံုစံမ်ဳိး ကြမ္းေထာင္ရွိတဲ့ ဂူဘုရားတဆူကေတာ့ မဟာေဗာဓိဂူဘုရား (၁၆၇ဝ/၉၇၃) ျဖစ္ပါတယ္။ မူလပုဂံေခတ္လက္ရာ အထြတ္ေစတီနဲ႔ အရံေစတီငယ္ေတြမရွိေတာ့ပဲ ေနာက္ေခတ္ေတြက်မွ ထပ္္ျဖည့္ထားတာကို ေတြ႔ရပါမယ္။ မူလတုန္းက ဗုဒၶဂယာမွာရိွတဲ့ မဟာေဗာဓိေစတီႀကီးရဲ႕ အထြတ္ပံုစံမ်ဳိး ျဖစ္ႏိုင္စရာရိွပါတယ္။

ေခ်ာက္ဖလအရပ္ ကုန္းေတာ္ႀကီးဂူဘုရားမွာေတာ့ ဂူအထက္မွာ ေစတီေပါက္ျဖစ္ပါတယ္။ အထက္ပိုင္းမွာ ထပ္ျဖည့္ဖို႔မလိုေလာက္ေအာင္ပဲ မူလပုဂံေခတ္လက္ရာ အျပည့္အစံုနီးပါး က်န္ပါေသး တယ္။ ကုန္းေတာ္ႀကီးဂူဘုရားနဲ႕ခပ္ဆင္ဆင္တူတဲ့ မင္းနန္သူအရပ္က နႏၵာမညာ (၅၇၇/၃ဝ၆-က) ေစတီေပါက္ဂူဘုရားကလည္း ပုဂံေခတ္ နံရံေဆးေရးပန္းခ်ီေတြေၾကာင့္ လူသိမ်ားတယ္။

ကုန္းေတာ္ႀကီး ဂူဘုရား၊ ေခ်ာက္ဖလ (၁၅၁/၁၂၂-က)

ပႏၷက္ပံုေတြကိုၾကည့္မယ္ဆိုရင္၊ ျမန္မာပံုဂူဘုရားပံုစံေတြမွာ အလင္းေရာင္နဲ႔ ေလဝင္ေလထြက္ကို အထူးအေလးေပးၿပီး ေဆာက္တည္ေၾကာင္း ေတြ႔ရပါမယ္။

ေရႊဂူႀကီး

သက်မုနိ

ေလာကထိပ္ပန္း

ဝက္ႀကီးအင္းဂူေျပာက္ႀကီး

သီရိပစၥယာ ဂူေျပာက္ဂူဘုရား (ဗိုလ္ခ်ဳိမိဂူဘုရား)

ကုန္းေတာ္ႀကီး

ဘုရားသံုးဆူ

ပံုစံတူ ဂူဘုရားသံုးဆူကို တဆက္တည္းတြဲထားလို႔ ဘုရားသံုးဆူ အမည္တြင္တဲ့ ဂူဘုရားေတြကို မင္းနန္သူရပ္မွာ ေတြ႔ရတယ္။ ထူးျခားတာကေတာ့ နံရံေဆးေရးပန္းခ်ီေတြပါ။ ဂူဘုရားေတြရဲ႕ မ်က္ႏွာစာဖက္ကို မ်က္ႏွာမူလိုက္တဲအခါ ညာဖက္စြန္က အဆူမွာ ပန္းခ်ီအၿပီးအစီး ဆြဲထားတယ္။ အလည္ကအဆူမွာ ေကာက္ေၾကာင္းဆြထားတာကို တဝက္တပ်က္ေဆးေရာင္သြင္းထားၿပီး၊ ဘယ္ဘက္ အစြန္အဆူမွာေတာ့ ဘာမွဆြဲထားတာ မေတြ႔ရပါ။ တစံုတရာအေၾကာင္းေၾကာင့္ လက္စမသတ္ႏိုင္ခဲ့တဲ့ ပံုပါပဲ။ ပုဂံေခတ္နံရံေဆးေရးပန္းခ်ီေတြကို ဘယ္လို အဆင့္ဆင့္ေရးဆြဲတယ္ဆိုတာ ေလ့လာရလို႔ အင္မတန္ တန္ဖိုးရွိပါတယ္။

ဘုရားသံုးဆူ၊ မင္းနန္သူ (၄၆၆/၂၇၂) (၄၆၇/၂၇၃) (၄၆၈၂၇၄-က)

တထပ္ဂူဘုရားေတြထက္ပိုႀကီးတဲ့ အလတ္စားႏွစ္ထပ္ဂူဘုရားေတြကို နမူနာအေနနဲ႔ျပရရင္ ႏြားျပဂူ(ႏြားမ်ားသခၤယာ) (၁၄၉၈/၈၁၁)၊ မီးၿငိမ္းကုန္းဂူဘုရား (၁၄၉၉/၈၁၂)၊ တ႐ုတ္ေျပးဂူဘုရား (၅၃၄/၂၉၅-က)၊ သပိတ္ေမွာက္ဂူဘုရား (၇၄၄/၃၆၃-က)၊ သစၥဝတီဂူဘုရား (၉၁၈/၄ဝ၅-က)၊ ေလာကမွန္ကင္း-ရြာေဟာင္းႀကီး ဂူဘုရား (၁၇၉၁/၁ဝ၉၂-က)၊ ေတာင္ဂူနီ (၇၆၅/၃၆၄-ဒ)၊ ေျမာက္ဂူနီ (၇၆၆/၃၆၄-ဓ)၊ နဲ႔ က်ဆင္းဂူ ဂူဘုရား (၁၂၁၉/၅၅၅) ေတြကို ထည့္သြင္းရပါမယ္။

ေတာင္ဂူနီဂူဘုရား (၇၆၅/၃၆၄-ဒ)၊ ေျမာက္ဂူနီဂူဘုရား (၇၆၆/၃၆၄-ဓ)

က်ဆင္းဂူ ဂူဘုရား (ေၾတေလာကလုေဝါးဗိုလ္) (၁၂၁၉/၅၅၅)

အေတြ႔ရနည္းတဲ့ ေျခတြဲလဲခ်ထိုင္ပုံ (ပါလိေလယ်ကာသန/ပလမၺပါဒါသန) နဲ႔ ဗုဒၶဆင္းတုေတာ္ေတြကို က်ဆင္းဂူဂူဘုရားမွာ ေတြ႔ရပါတယ္။ ေနာက္ထပ္ထူးျခားခ်က္တခုကေတာ့ ႏွစ္ထပ္ဂူဘုရားေတြမွာ ေတြ႔ရေလ့မရွိတဲ့ မြန္ဘာသာကမၸည္းေတြကို ေအာက္ထပ္ဂူနံရံအေပၚပိုင္းမွာ ေတြ႔ရပါတယ္။ အေရးႀကီးတဲ့တခ်က္ကေတာ့ မူလပထမတည္ခဲ့သူ၊ အၿပီးဆက္တည္တဲ့သူ၊ ေကာင္းမႈရွင္ နာမည္ေတြ၊ စတည္တဲ့ခုႏွစ္၊ ၿပီးစီးတဲ့ခုႏွစ္နဲ႔ ဘုရားဘြဲ႔ေတာ္ပါ တိတိက်က် မင္စာမွတ္တမ္းေတြကို ေတြ႔ရတာပါပဲ။

က်ဆင္းဂူဂူဘုရား (၁၂၁၉/၅၅၅) ရဲ႕ျဖတ္ပိုင္းပံုကိုၾကည့္ရင္ ႏွစ္ထပ္ဂူဘုရားေတြမွာ အမိုးခံုးနဲ႔ နံရံေတြကို ဘယ္လိုေဆာက္တည္တယ္ဆိုတာ ေတြ႔ႏိုင္ပါတယ္။ တည္ေဆာက္ပံု ထူးျခားခ်က္အေနနဲ႔က ေတာ့ တျခားႏွစ္ထပ္ဂူဘုရားေတြမွာ ရွိေကာင္းရွိႏိုင္ေပမယ့္ မျမင္သာတဲ့ ပထမထပ္နဲ႔ ဒုတိယထပ္ ႏွစ္ခု အၾကား လိုဏ္ပတ္လမ္းက်ယ္တခုရွိေနတာပါ။

က်ဆင္းဂူ ဂူဘုရား

ငါးမ်က္ႏွာဂူဘုရားေတြလည္း ရွိပါတယ္။ မုခ္ငါးခုရိွၿပီး ေရွ႕မုခ္အာ႐ံုခံမပါပဲ အလည္မ႑ိဳင္မွာ ဗုဒၶဆင္းတုေတာ္ေတြထားပါတယ္။ ေစတီေပါက္၊ ထူပါေပါက္အမ်ဳိးမ်ဳိးရွိၿပီး အထက္ပိုင္းတည္ေဆာက္ပံုမွာ ေတာ့ တထပ္ဂူဘုရားေတြနဲ႔ အတူတူပါပဲ။ ငါးမ်က္ႏွာဂူဘုရား (၆ဝ၇/၃၁၄-က)၊ အိ္မ္ရာေက်ာင္းဂူဘုရား (၁၈၃၁/၁၁၂၉) နဲ႔ အေရွ႕ဇံသီး-ငါးမ်က္ႏွာ (ေထာက္ေလွာ္ကား) (၅၅၈/၃၁ဝ-က) ဂူဘုရားေတြက မုခ္ငါးခုနဲ႔ ဂူဘုရားေတြထဲမွာ ပါဝင္ပါတယ္။

အေရွ႕ဇံသီး-ငါးမ်က္ႏွာ (ေထာက္ေလွာ္ကား)

ငါးမ်က္ႏွာဂူဘုရားတဆူရဲ႕ပႏၷက္ပံု

ႏွစ္ထပ္ဂူဘုရားအမ်ဳိးအစားမွာပါဝင္တဲ့ အႀကီးဆံုးဂူဘုရားေတြမွာ သဗၺညဳဂူဘုရားႀကီး (၁၅၉၇/၉ဝ၆-က)၊ ကန္ေတာ့္ပလႅင္ (ေဂၚေတာ့ပလႅင္)ဂူဘုရား (၁၆၂၂ /၉၃ဝ-က)၊ စူဠာမဏိဂူဘုရား (၇၄၈ ၃၆၄-က) နဲ႔ ထီးလိုမင္းလိုဂူဘုရား (၁၈၁၂/ ၁၁၁ဝ) တို႔ ပါဝင္ပါတယ္။

သဗၺညဳဂူဘုရားႀကီး (၁၅၉၇/၉ဝ၆-က)

ကန္ေတာ့္ပလႅင္ဂူဘုရား (၁၆၂၂ ၉၃ဝ-က)

စူဠာမဏိဂူဘုရား (၇၄၈/၃၆၄-က)

ထီးလိုမင္းလို ဂူဘုရား (၁၈၁၂/၁၁၁ဝ)

ႏွစ္ထပ္ဂူဘုရားႀကီးေတြမွာ အေပၚထပ္က အေလးခ်ိန္ကိုထမ္းထားႏိုင္ဖို႔ အလည္မ႑ိဳင္ကို အခိုင္အခံ့ ေဆာက္တည္ထားေၾကာင္း ပႏၷက္ပံုေတြအရ သိႏိုင္ပါတယ္။ အေပၚထပ္က အတြင္းပိုင္း နံရံေတြမွာလည္း အေလးခ်ိန္ကိုေလွ်ာ့ဖို႔ ရည္ရြယ္တာျဖစ္ႏိုင္တဲ့ ကြယ္ဝွက္လိုဏ္ပတ္လမ္းေတြရွိေၾကာင္း ၁၉၇၅ ပုဂံငလ်င္ေၾကာင့္ ပ်က္စီးတုန္းက ေတြ႔ရပါတယ္။ သဗၺညဳဂူဘုရားႀကီးမွာ အေပၚထပ္က အေလးခ်ိန္ကို အတြင္းက ခံုးေတြနဲ႔ပါ အင္အားျဖည့္ၿပီး ထိန္းထားပါတယ္။

သဗၺညဳ

စူဠာမဏိ

ထီးလိုမင္းလို

ရာစုႏွစ္္ေပါင္းမ်ားစြာ ၾကာျမင့္တဲ့တိုင္ေအာင္ တည္တံ့ခိုင္ျမဲေနဆဲ ရင္သပ္႐ႈေမာစရာ အေဆာက္အဦေတြနဲ႔ အႏုပညာလက္ရာေတြကို တည္ေဆာက္ၾကရာမွာ ေခတ္ဦး၊ ေခတ္လည္၊ ေခတ္ေႏွာင္းက ပုဂံသားပညာရွင္ေပါင္းစံု ညီညီၫြတ္ၫြတ္ စုေပါင္းပါဝင္တည္ေဆာက္ခဲ့ၾကေၾကာင္း ေရွးေဟာင္းပုဂံဘုရားေတြက သက္ေသျပေနသလိုပါပဲ။

ပုဂံသားေတြမွာ ဓားကိုင္ခဲ့ရတဲ့အခါလည္းရွိခဲ့တယ္။ စုတ္တံ၊ ကညစ္၊ စူး၊ ေဆာက္နဲ႔ ပန္းရံပစၥည္းေတြကို ကိုင္ရတာလည္းရိွခဲ့တယ္။ ဘုရားဝတ္ျပဳေတာ့လည္း ပန္းခုိင္ကိုကိုင္ခဲ့ၾကေပမယ္။

“ပုဂံသားတို႔
ေဆာင္ဓားတဖက္၊ ပန္းတဖက္ျဖင့္
ႏွစ္သက္ဖြယ္ရာ၊ ဆင္ျမန္းလာေသာ
အလကၤကာပင္စည္၊ တို႔တိုင္းျပည္ကား
အရည္အေသြး မမြန္ေလာ။”

တင္မိုး
ေအာက္တိုဘာ၊ ၁၉၈၃

အထူးေက်းဇူးတင္စြာနဲ႔ ကိုးကားျခင္း

(၁) ပုဂံမင္စာစုသုေတသနလုပ္ငန္း အစီရင္ခံစာ (ဗိုလ္မွဴး ဘရွင္)၊ ၁၉၆၄
(၂) ပုဂံသြားမွတ္တမ္း (ေရႊကိုင္းသား)၊ ေမလ၊ ၂ဝဝ၈
(၃) တေန႔တလံ ပုဂံဘယ္ေျပးမလဲ (ေဒါက္တာသန္းထြန္း)၊ ၾသဂုတ္လ၊ ၂ဝဝ၆
(၄) ပုဂံခရီးသည္ (ပါရဂူ)၊ ဒု အႀကိမ္၊ စက္တင္ဘာလ၊ ၂ဝဝ၈
(၅) ပုဂံ (စုေပါင္း)၊ ဧၿပီ၊ ၁၉၉၉
(၆) ပုဂံေရွးေဟာင္းသုေတသနလမ္းၫႊန္ (ဦးဗိုေက)၊ ၁၉၈၁
(၇) သမိုင္းဝင္ ပုဂံေစတီပုထိုးမ်ား (ဦးသန္းေဆြ)၊ ၁၉၇၅
(၈) ပုဂံေခတ္ဗိသုကာလက္ရာမ်ား (မင္းဘူးေအာင္ႀကိဳင္)၊ ၁၉၈၅
(၉) Pictorial Guide To Pagan: 1971
(၁ဝ) Pagan: Art and Architecture of old Burma by Paul Strachan: 1996
(၁၁) Burma Art and Archaeology by Alexandra Green and T. Richard Blurto: 2002