ပုဂံၿမိဳ႕ေဟာင္းက ေရွးေဟာင္းဘုရားေစတီမ်ား (၁)မြန္ပံုဂူဘုရားမ်ား
ရန္ဝင္း (ေတာင္တံခါး)
ေအာက္တိုဘာ ၁၂၊ ၂၀၁၀
ရန္ဝင္း (ေတာင္တံခါး)
ေအာက္တိုဘာ ၁၂၊ ၂၀၁၀
“ႏွလံုးမွာ ျဖဴစင္ၾကယ္နဲ႔
လူတြင္က်ယ္ ပုဂံသားေတြတို႔
ကိုယ့္အားကို ကိုယ္ယံုကိုးကာပ
ကိုယ့္မ်ဳိးဂုဏ္ တမာန္တက္ေပလိမ့္။”
ေဇာ္ဂ်ီ
၁၉၃၆
လူတြင္က်ယ္ ပုဂံသားေတြတို႔
ကိုယ့္အားကို ကိုယ္ယံုကိုးကာပ
ကိုယ့္မ်ဳိးဂုဏ္ တမာန္တက္ေပလိမ့္။”
ေဇာ္ဂ်ီ
၁၉၃၆
ပုဂံၿမိဳ႕ေရွးေဟာင္းဘုရားေစတီေတြမွာရွိတဲ့ ေရွးေဟာင္းလက္ရာေတြက ထိန္းသိမ္း ဂုဏ္ယူၾကရမယ့္ အမ်ဳိးသားအေမြအႏွစ္ေတြပါ။ အဆင့္အတန္း ျမင့္မားတဲ့ ယဥ္ေက်းမႈအႏုပညာ အတိမ္အနက္ကိုလည္း ျပသေနပါတယ္။
ဒီကေန႔ ပုဂံၿမိဳ႕ေဟာင္းရဲ႕ ပတ္ပတ္လည္ မိုင္၂ဝေလာက္ အဝန္းအတြင္းမွာ ဂူဘုရား၊ ေျမေပါက္ေစတီ၊ ထူပါ၊ ပုထုိး၊ ဥမင္၊ အုတ္ေက်ာင္း၊ အုတ္ကုန္း၊ ၿမိဳ႕႐ိုးနဲ႔ ေရကန္ႀကီးေတြ အပါအဝင္ ေရွးေဟာင္းအေဆာက္အဦ စုစုေပါင္း ၂၂၁၇ ခု ရွိပါတယ္။ ‘လွည္းဝင္႐ိုးသံ’ လို႔ ေရွးက အမွတ္အသားထားခဲ့တဲ့ ၄၄၄၆ ခုထဲမွာ တဝက္ေလာက္ ပ်က္စီးေပ်ာက္ကြယ္သြားခဲ့ပါၿပီ။
အဲဒီက်န္ေနေသးတာေတြမွာ ဖ်က္တဲ့သူကဖ်က္လို႔ ပ်က္ခဲ့သလို၊ သဘာဝ ေဘးဒဏ္ေတြေၾကာင့္လည္း ပ်က္စီးခဲ့ရတယ္။ သဒၶါတရားတခုထည္းကိုပဲ ဦးတည္ရည္ရြယ္ၿပီး ေခတ္အဆက္ဆက္မွာ မဆင္မျခင္ ျပဳျပင္ေပါင္းလည္း မ်ားခဲ့လွၿပီ။ အဲဒီလို ျပင္လို႔ ပ်က္သြားရၿပီး အသစ္ျဖစ္လာတာေတြကိုေတာ့ ပုဂံလက္သစ္ (Defacing Old Bagan) လက္ရာေတြလို႔ ဆရာႀကီး ေဒါက္တာသန္းထြန္းက ၫႊန္းဆိုခဲ့တယ္။
ေရွးေဟာင္းသုေတသနဌာနရဲ႕လုပ္႐ိုးလုပ္စဥ္လုပ္ငန္းေတြမွာ ေရွးေဟာင္းပစၥည္းကို မေပ်ာက္ဆံုးေအာင္ ထိန္းသိမ္းရတယ္ (conservation)၊ ေနာက္ထပ္မၿပိဳပ်က္ေအာင္ ကာကြယ္ရတယ္ (preservation)၊ မူရင္းပံုစံမပ်က္ ျပန္လည္တည္ေဆာက္ရတယ္ (restoration) ဆိုတာေတြ ရွိပါတယ္။
အဲဒီအခ်က္ေတြကို အေလးအနက္ထားၿပီး မလိုက္နာ႐ံုမက၊ လုပ္သင့္ မလုပ္သင့္ကိုလည္း မခ်င့္ခ်ိန္ပဲ ကိုယ့္သေဘာနဲ႔ကိုယ္ ေကာင္းမယ္ထင္သလို ျပဳျပင္ၾကမယ္၊ အသစ္ထပ္ျဖည့္ၾကမယ္၊ ထံုးပြတ္ ေဆးသုတ္လုပ္ၾကမယ္ဆိုရင္ေတာ့ သစ္လြင္ေနတာေတြကို ျမင္ၾကရမွာပါ။ ဒါေပမယ့္ မူရင္းပံုစံမပ်က္တဲ့ လက္ရာေတြမဟုတ္ရင္ေတာ့ ေပၚေပၚထင္ထင္ပဲ သတိထားမိႏိုင္ပါတယ္။ စိတ္ဝင္တစားနဲ႔ တန္ဖိုးထားၿပီး ေလ့လာသူေတြအတြက္မွာလည္း ပုဂံလက္သစ္လက္ရာေတြကိုျမင္ရတဲ့အခါ ေရွးပုဂံေခတ္ ပိသုကာလက္ရာ ဆိုတာ ဒီလိုမ်ဳိးပါလို႔ ဂုဏ္ယူႏိုင္ပါ့မလား။
ပုဂံၿမိဳ႕ေဟာင္းက ေရွးေဟာင္းဘုရားေစတီေတြကို ေျမေပါက္ေစတီ နဲ႔ ဂူဘုရား လို႔ ႏွစ္မ်ဳိး ခြဲျခားႏိုင္ပါတယ္။
ပါဠိဘာသာ ဂူဟ ကတဆင့္ ဂူ ဆိုတဲ့ေဝါဟာရ ျဖစ္လာပါတယ္။ မူလအဓိပၸာယ္က လွ်ဳိ႕ဝွက္ရာ၊ ကိန္းေအာင္းရာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေျမေအာက္နဲ႔ ေတာင္ခါးပန္းေတြမွာရွိတဲ့ တရားက်င့္ရာ လိုဏ္ေခါင္းေတြကို ေခၚတာပါ။ ေနာက္ပိုင္းမွာေတာ့ လိုဏ္ဂူပါတဲ့ဘုရားေတြကို ဂူဘုရားလို႔ ေခၚၾကတယ္။ ပုဂံေခတ္ေက်ာက္စာေတြမွာ ကူ၊ ကူပုရွာ (ဂူ၊ ဂူဘုရား) လို႔ ေရးထိုးတတ္တယ္။
တည္ထားတဲ့ႏွစ္ကာလကို မူလ ေက်ာက္စာ၊ မင္စာေတြအထဲမွာ ေတြ႔ရတဲ့ ခုႏွစ္သကၠရာဇ္ေတြက သိရတာရွိသလိုပဲ ေခတ္ၿပိဳင္ ေက်ာက္စာ၊ မင္စာေတြအထဲမွာ ေတြ႔ရတာေတြလည္း ရွိပါတယ္။ အမ်ားအားျဖင့္ သိပ္ၿပီးေရွးက်တဲ့ ဂူဘုရားေတြမွာ မွတ္တမ္းမေတြ႔ရသေလာက္ပါ။ ပံုစံ နဲ႔ လက္မႈပညာ အလုပ္အေဆာင္ေတြ အရပဲ မွန္းဆၾကရပါတယ္။
ဘြဲ႔အမည္ေခၚတြင္ၾကရာမွာေတာ့ ေက်ာက္စာ၊ မင္စာေတြအထဲကေတြ႔ရတ့ဲ အမည္ေတြ၊ ရပ္ရြာကေခၚၾကတဲ့ အမည္ေတြနဲ႔ ေရွးေဟာင္းသုေတသန (ကမၸည္းေက်ာက္စာဌာန) ကေပးထားတဲ့ အမည္ေတြအတိုင္းပဲ တြင္ေနပါတယ္။
ပုဂံၿမိဳ႕ေဟာင္းက ဂူဘုရားေတြမွာ တဆူနဲ႔တဆူ ထပ္တူထပ္မွ် လံုးဝတူတာမ်ဳိး မရွိေပမယ့္ ပုံစံဆင္တူတာေတြ ရွိပါတယ္။ အဲဒီလို လက္ရာဆင္တူမရွိပဲ တဆူထည္းရွိတာကေတာ့ ျမင္းျပဂူ ဂူဘုရား(၁၄၉၃/၈ဝ၆) ျဖစ္ပါတယ္။ ခပ္နိမ့္နိမ့္ေလးေထာင့္ ဂူႀကီးအေပၚမွာ ေစတီႀကီးေပါက္ထားၿပီး ဂူအတြင္းမွာ လိုဏ္ပတ္လမ္းႏွစ္ဆင့္နဲ႔ ထူးျခားတဲ့ပံုစံရွိတာေၾကာင့္ သီးျခားေဖာ္ျပရပါလိမ့္မယ္။ ထိလိုင္မင္းႀကီးလက္ထက္ေလာက္က တည္တာ ျဖစ္ႏိုင္သလိုပဲ၊ အဲဒီေလာက္မကပဲ အနိ႐ုဒၶမင္းႀကီးလက္ထက္ ၁၁ ရာစုအထိလည္း ေရွးက်ႏိုင္ပါတယ္။
ျမင္းျပဂူ ဂူဘုရား (၁၄၉၃/၈ဝ၆) ပုဂံေဒသမွာ တခုထည္းရွိတဲ့ ေနာက္တဆူကေတာ့ ထိလိုင္မင္းႀကီးလက္ထက္ေလာက္မွာ တည္ထားတာ ျဖစ္ႏိုင္တဲ့ ဟိႏၵဴ ဘုရားေက်ာင္း၊ နတ္ေလွာင္ေက်ာင္း (နတ္ေလ်ာင္းေက်ာင္း) ျဖစ္ပါတယ္။ ၿပိဳက်သြားခဲ့လို႔ မေတြ႔ရေတာ့ေပမယ့္အျပင္ နံရံတထပ္၊ အမိုးခံုး နဲ႔ လိုဏ္ပတ္လမ္းေတြရွိခဲ့ႏိုင္ေၾကာင္း အေထာက္အထားေတြကို ေနာက္ထပ္အသစ္မျပဳျပင္ခင္တုန္းက ေတြ႔ရပါတယ္။
နတ္ေလွာင္ေက်ာင္း (၁၆ဝဝ/၉ဝ၈) ပုဂံၿမိဳ႕ေဟာင္းမွာ ေတြ႔ရတဲ့ ဂူဘုရားအမ်ဳိးအစားကို ပံုစံအလိုက္ ထပ္ၿပီးခြဲျခားတဲ့အခါ ေခၚရလြယ္ကူေအာင္ မြန္ပံုဂူဘုရားနဲ႔ ျမန္မာပံုဂူဘုရား လို႔ သမိုင္းသုေတသီ ဆရာႀကီးေတြက အမည္ေပးခဲ့တယ္။ ဘယ္လို အခ်က္အလက္ေတြကို ေထာက္ထားၿပီး မြန္ပံုဂူဘုရား နဲ႔ ျမန္မာပံုဂူဘုရား လို႔ ခြဲျခားၿပီးေခၚရသလဲ ဆိုတာကိုလည္း သမိုင္းသုေတသီ ဆရာႀကီးေတြက ရွင္းျပထားခဲ့ၾကတယ္။
မြန္ပံုဂူဘုရားေတြက တည္ၿငိမ္ဝပ္စင္းတဲ့ အလ်ားလိုက္မ်ဥ္းလဲပံုသ႑န္ကိုေဆာင္ၿပီး ျမန္မာပံုဂူဘုရားေတြက အထက္ကို စြင့္စြင့္ ျမင့္တက္ေနတဲ့ ေထာင္လိုက္မ်ဥ္းမတ္ပံုသ႑န္ကို ေဆာင္ပါတယ္။ မြန္ပံုဂူဘုရားေတြက ျမန္မာပံုဂူဘုရားေတြထက္ အမ်ားအားျဖင့္ ပိုၿပီးေရွးက်ပါတယ္။ ေရွးဦးအက်ဆံုးျဖစ္တဲ့ မြန္ပံုဂူဘုရားေတြကို အေျခခံၿပီးမွ ေနာက္ထပ္ တည္ေဆာက္လာခဲ့ၾကတဲ့ ဂူဘုရားပံုစံ ေျပာင္းလဲလာပံုေတြကိုလည္း ဆက္လက္ ေလ့လာႏိုင္ပါတယ္။
မြန္ပံုဂူဘုရားေတြမွာ ေတြ႔ရေလ့ရွိတာေတြကေတာ့ ပံုစံ႐ိုး႐ိုးတထပ္ဂူ၊ မုခ္ေပါက္တခု၊ ဂူအထက္မွာ ပစၥယံအဆင့္မပါတဲ့ တဖက္ေလွ်ာအမိုးခံုး၊ ထုထည္ႀကီးမားတဲ့နံရံ၊ နံရံေအာက္ေျခကစၿပီးတက္လာတဲ့ခံုးပံုစံ၊ ေရွးေဟာင္းပဓာနအုတ္႐ိုး ဆင္းတုေတာ္ပံုစံ၊ ဂူအတြင္းမွာ အလင္းေရာင္နည္းတဲ့ မႈန္မႈန္မႊားမႊား ေမွာင္ပတ္လမ္း၊ ေက်ာက္ထြင္းဇာျပဴတင္းေပါက္ နဲ႔ ေရွးမြန္စာ ကမၸည္းစာတမ္းထိုး နံရံပန္းခ်ီေတြပါ။ ဒီကေန႔အထိလည္း မြန္ပံုဂူဘုရားေတြထဲမွာ ေရွးမြန္ကမၸည္းစာေတြကို အနည္းနဲ႔အမ်ား ထပ္ၿပီးရွာေဖြေတြ႔ရွိေနပါေသးတယ္။
ပိသုကာလက္ရာအေနနဲ႔ဆိုရင္ မြန္ပံုဂူဘုရားေတြမွာ အရြယ္အစားနဲ႔ အေသးစိတ္ျခယ္မႈန္းတဲ့ အလုပ္အေဆာင္ေတြမွာသာ ကြာျခားၿပီး တည္ေဆာက္ပံုအေျခခံသေဘာမွာေတာ့ အတူတူပါပဲ။ ဂူအထက္ပိုင္းမွာ ကြမ္းေထာင္/ပန္းေတာင္း (သိခရ) ေပါက္၊ ထူပါေပါက္၊ ေစတီေပါက္ အမ်ဳိးမ်ဳိးေတြ႔ရပါတယ္။ ၁၂ ရာစု နဲ႔ ၁၃ ရာစု ေနာက္ပိုင္းက်ေလ အဆင္တန္ဆာနဲ႔ အမႊမ္းအေျပာက္ေတြ ပိုမ်ားလာေလျဖစ္ပါတယ္။
မွတ္သားရသေလာက္ဆိုရင္ မြန္ပံုဂူဘုရားေတြထဲမွာ ပုဂံေခတ္ဦးလက္ရာ ေတာင္ဘီရြာအေနာက္ေတာင္ဘက္ ဝပ္က်င္းဂူဘုရား (၁၉၆၇/၁၂၃၆)၊ ေတာင္ဘီရြာအေနာက္ဘက္ မြန္ပံုဂူဘုရား (၂ဝ၁၃/၁၃ဝ၉)၊ လိုဏ္ရွည္ဂူဘုရား (၃၈၆/၂၃၅-က)၊ ဂူပိစပ္ႀကီး (၁၆၆၂/၉၉၆)၊ ပုထိုးသားမ်ား (၁၆ဝ၅/၉၁၃)၊ အာနႏၵာဂူဘုရားႀကီး (၂၁၇၁/၁၄၆၅)၊ နဂါး႐ံုဂူဘုရား (၁၁၉၂/၅၃ဝ)၊ အပါယ္ရတနာဂူဘုရား (၁၂ဝ၂/၅၄ဝ)၊ ျဖတ္စေရႊဂူ (၁၂၄၉/၅၈၄)၊ ျမင္းကပါ ဂူေျပာက္ႀကီး ဂူဘုရား (၁၃၂၃/၆၄၇)၊ အလိုျပည့္ဂူဘုရား (၃၇၄/၂၂၈)၊ ဝက္ႀကီးအင္းဂူေျပာက္ငယ္ (၂၈၅/၁၉၃-က)၊ နန္းဘုရား (၁၂၃၉/၅၇၄) နဲ႔ ပုဂံေခတ္လည္ေခတ္က ဓမၼရံႀကီး (၇၇၁/၃၆၅) နဲ႔ တို႔ ပါဝင္ပါတယ္။ ဒီစာရင္းမွာမပါပဲ က်န္ရွိေနတဲ့ မြန္ပံုဂူဘုရားေတြ ရွိပါေသးတယ္။
ပုဂံေခတ္ဦးေစာေစာပိုင္း ၁၁ ရာစုေလာက္ကတည္ထားတယ္လို႔ ယူဆရတဲ့ ပုဂံၿမိဳ႕၊ ေတာင္ဘီရြာ အေနာက္ေတာင္ဘက္ က ဝပ္က်င္းဂူဘုရားနဲ႔ ေတာင္ဘီရြာအေနာက္ဘက္ မြန္ပံုဂူဘုရားေတြက ေရွးအက်ဆံုး ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ ထိလိုင္မင္းႀကီး လက္ထက္မွာျဖစ္ျဖစ္၊ ပိုၿပီးေစာတဲ့အခ်ိန္မွာျဖစ္ျဖစ္ တည္ခဲ့တာ ျဖစ္ႏိုင္ပါေသးတယ္။
ဝပ္က်င္းဂူဘုရားမွာ ဂူတြင္းၾကမ္းျပင္က ျပင္ပေျမျပင္ထက္ သံုးေပေလာက္နိမ့္ေနၿပီး ေလွခါးထစ္သံုးထစ္ ဆင္းရပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ပဲ ဝပ္က်င္းဂူ လို႔ေခၚတြင္ပါတယ္။ ပံုစံက႐ိုး႐ိုးနဲ႔ ေျမေပၚကို လံုးလံုးလ်ားလ်ား ေရာက္မလာေသးတဲ့ ေျမတြင္းဂူပံုစံမ်ဳိး ရွိေနေသးတဲ့သေဘာပါပဲ။
ပုဂံၿမိဳ႕ေတာင္ဘီရြာ အေနာက္ေတာင္ဘက္က မြန္ပံု ဝပ္က်င္းဂူဘုရား (၁၉၆၇/၁၂၃၆) ပႏၷက္ပံု ပုဂံၿမိဳ႕ေတာင္ဘီရြာ အေနာက္ဘက္က မြန္ပံု ဂူဘုရား (၂ဝ၁၃/၁၃ဝ၉) ျဖတ္ပိုင္းပံုကိုၾကည့္ရင္ မြန္ပံုဂူဘုရားေတြမွာ ျပင္ပ အမိုးခံုးေလွ်ာနဲ႔ အတြင္းက ခံုးတက္လာပံုေတြ ေတြ႔ႏိုင္ပါတယ္။ ဝပ္က်င္းဂူဘုရား နဲ႔ ပႏၷက္ပံုခ်င္း ယွဥ္ၾကည့္လိုက္ရင္ အာ႐ုံခံအခန္းတဆင့္ ပိုပါလာတာကိုေတြ႔ရပါမယ္။
ပုဂံၿမိဳ႕ေတာင္ဘီရြာ အေနာက္ဘက္က မြန္ပံု ဂူဘုရား (၂ဝ၁၃/၁၃ဝ၉) ျဖတ္ပိုင္းပံု 
ပုဂံၿမိဳ႕ေတာင္ဘီရြာ အေနာက္ဘက္က မြန္ပံု ဂူဘုရား (၂ဝ၁၃/၁၃ဝ၉) ပႏၷက္ပံုပုဂံၿမိဳ႕အေရွ႕ဘက္၊ အလိုျပည့္ဂူဘုရား အေရွ႕ေတာင္ဘက္က မြန္ပံု လိုဏ္ရွည္ဂူဘုရားမွာေတာ့ အလည္မ႑ိဳင္ကိုထြင္းၿပီး ဂႏၶကုဋိ ထည့္ထားတယ္။ အေပၚတက္စရာ ေၾကာင္လိမ္ေလွခါး ပါလာေၾကာင္းကိုလည္း ပႏၷက္ပံုမွာ ေတြ႔ရပါမယ္။
ပုဂံၿမိဳ႕ အေရွ႕ဘက္၊ အလိုျပည့္ဂူဘုရား အေရွ႕ေတာင္ဘက္က မြန္ပံု လိုဏ္ရွည္ဂူဘုရား (၃၈၆/၂၃၅-က) ပႏၷက္ပံုမႏုဟာ (မကုတ) မင္းႀကီးရဲ႕နန္းေတာ္ေနရာမွာတည္ထားတယ္လို႔ အမ်ားယံုၾကည္ေျပာဆိုေလ့ရိွၾကတဲ့ ျမင္းကပါ အရပ္က နန္းဘုရားကိုေတာ့ ေက်ာက္အုတ္ေတြစီၿပီး တည္ေဆာက္ထားလို႔ ထူးျခားပါတယ္။ အလည္မွာ ေဖာင္းႂကြျဗဟၼာ႐ုပ္ထုေတြ ထုထားတဲ့ ေက်ာက္တိုင္ႀကီးေလးခုနဲ႔ အမိုးခံုးကို ေထာက္ထားတယ္။ စိတ္ဝင္စားစရာ အခ်က္ေတြထဲမွာ ထူးျခားတဲ့အခ်က္တခုကေတာ့ ေက်ာက္ဆစ္ျဗဟၼာ႐ုပ္ႀကီးေတြကလြဲလို႔ နန္းဘုရားမွာရွိတဲ့ ေက်ာက္ဆစ္လက္ရာ အမြမ္းအေျပာက္ေတြကိုၾကည့္ရင္၊ ထိလိုင္မင္းႀကီးရဲ႕ေကာင္းမႈလို႔သိထားတဲ့ အပယ္ရတနာဂူဘုရားအထဲက နံရံေဆးေရးပန္းခ်ီပံုေတြအတိုင္း ထပ္တူထပ္မွ်နီးပါး တူေနတာပါပဲ။ ေက်ာက္ဆစ္လက္ရာနဲ႔ ပန္းခ်ီလက္ရာပဲ ကြာျခားပါတယ္။
နန္းဘုရားထိလိုင္မင္းႀကီးသားေတာ္ ရာဇကုမာရ္ရဲ႕ေက်ာက္စာကို ပ်ဴ၊ ျမန္မာ၊ မြန္ နဲ႔ ပါဠိ ဘာသာေလးမ်ဳိးနဲ႔ ေရးထိုးထားေပမယ့္ ေက်ာက္စာမွာပါတဲ့ ဂူဘုရားျဖစ္လိမ့္မယ္လို႔ခန္႔မွန္းယူဆစရာ ျမင္းကပါဂူေျပာက္ႀကီး ဂူဘုရားက နံရံပန္းခ်ီကမၸည္းစာေတြ ကိုေတာ့ မြန္စာသက္သက္နဲ႔ပဲ ေရးထိုးထားတာေတြ႔ရပါတယ္။ မၾကာေသးခင္ႏွစ္ေတြတုန္းကလည္း အဲဒီ ဂူဘုရားအတြင္း နံရံေအာက္ေျခေတြမွာ ေရွးမြန္ကမၸည္းစာေတြကို ထပ္ၿပီးရွာေဖြေတြ႔ ရွိပါေသးတယ္။
မြန္ဘာသာမ်က္ႏွာ၊ ရာဇကုမာရ္ေက်ာက္စာ၊ ပုဂံ
ျမင္းကပါဂူေျပာက္ႀကီးဂူဘုရား
ျမင္းကပါဂူေျပာက္ႀကီးဂူဘုရား ျဖတ္ပိုင္းပံုဝက္ႀကီးအင္းဂူ ေျပာက္ငယ္ဂူဘုရားက ျမင္းကပါဂူ ေျပာက္ႀကီးဂူဘုရားနဲ႔ ေတာ္ေတာ္ပဲဆင္တူေနေၾကာင္း ေတြ႔ရပါတယ္။
ဝက္ႀကီးအင္းဂူေျပာက္ငယ္ဂူဘုရား
ဝက္ႀကီးအင္းဂူေျပာက္ငယ္ဂူဘုရားနန္းဘုရား၊ ျမင္းကပါဂူေျပာက္ႀကီး၊ ဝက္ႀကီးအင္းဂူေျပာက္ငယ္၊ အလိုျပည့္ဂူဘုရား၊ နဂါး႐ုံဂူဘုရားနဲ႔ ပုထိုးသားမ်ားဂူဘုရားေတြရဲ႕ ပႏၷက္ပံုေတြကို ႏိႈင္းယွဥ္ၾကည့္ရင္ အေျခခံသေဘာမွာ ဆင္တူေနေၾကာင္း ေတြ႔ရပါတယ္။
နန္းဘုရား (၁၂၃၉/၅၇၄) ပႏၷက္ပံု 
ျမင္းကပါဂူေျပာက္ႀကီးဂူဘုရား (၁၃၂၃/၆၄၇) ပႏၷက္ပံု
ဝက္ႀကီးအင္းဂူေျပာက္ငယ္ဂူဘုရား (၂၈၅/၁၉၃-က) ပႏၷက္ပံု
အလိုျပည့္ဂူဘုရား (၃၇၄/၂၂၈) ပႏၷက္ပံု
နဂါး႐ုံဂူဘုရား (၁၁၉၂/၅၃ဝ) ပႏၷက္ပံု
ပုထိုးသားမ်ားဂူဘုရား (၁၆ဝ၅/၉၁၃) ပႏၷက္ပံုထိလိုင္မင္းႀကီးတည္တဲ့ အာနႏၵာဂူဘုရား ပႏၷက္ပံုမွာေတာ့ ဂူဘုရားအရြယ္အစားႀကီးမား႐ံုတင္မကပဲ၊ ႐ိုး႐ိုးစင္းစင္း ပံုစံကေနၿပီး လိုဏ္ပတ္လမ္းေတြ အဆင့္ဆင့္ ပါဝင္လာပံုကိုပါ ေတြ႔ႏိုင္ပါတယ္။
အာနႏၵာဂူဘုရား (၂၁၇၁/၁၄၆၅)၊ ပႏၷက္ပံုအာနႏၵာဂူဘုရားႀကီးမွာ အေသးစိတ္အလုပ္အေဆာင္ေတြ အလြန္တရာပဲ မ်ားျပားလာပါၿပီ။ ပုဂံမွာရွိရွိသမွ် အေကာင္းဆံုး၊ အစံုဆံုး နဲ႔ အပ်က္အစီးအနည္းဆံုး လက္ရာေတြထဲမွာ ပါပါတယ္။
ကြမ္းေထာင္ရဲ႕အထက္ အထြတ္ေစတီနဲ႔ အရံေစတီငယ္ေတြကေတာ့ ေခတ္အဆက္ဆက္ အျပဳအျပင္ မ်ားခဲ့လွၿပီမို႔ မူလလက္ရာနဲ႔ မူလပံုစံေတြ မဟုတ္ႏိုင္ေတာ့ပါ။ မူလအထြတ္ေစတီပံုစံေတြကို မွန္းဆၾကည့္ဖို႔ အသင့္ေတာ္ဆံုး နမူနာေတြကေတာ့ ပုဂံေခတ္လက္ရာ နံရံေဆးေရးပန္းခ်ီေတြ၊ ေျမပံု (အုတ္ခြက္) ဘုရားေတြနဲ႔ ေပၚေတာ္မူ ၾကာဖူးပံုဘုရားေတြပါ။
ဘူမိဖႆမုျဒာ ဗုဒၶ၊ဂႏၶကုဋိ အထက္က ကြမ္းေထာင္၊ အထြတ္ေစတီနဲ႔ အရံေစတီမ်ား
ေျမပံု (အုတ္ခြက္) ဘုရား၊ ပုဂံ
ကြမ္းေတာင္နဲ႔ အထြတ္ေစတီပါတဲ့ ေပၚေတာ္မူ ၾကာဖူးပံုဘုရား၊ ပုဂံ
အာနႏၵာဂူဘုရားနဂါး႐ုံဂူဘုရားကို ထိလိုင္မင္းႀကီးလက္ထက္မွာ တည္ပါတယ္။ ဂူဘုရားအထက္က ကြမ္းေတာင္ေပါက္ ျဖစ္ပါတယ္။ အထြတ္ေစတီ နဲ႔ အရံေစတီငယ္ေတြက မူလပုဂံေခတ္လက္ရာမဟုတ္ပါ။
နဂါး႐ုံဂူဘုရားအပယ္ရတနာဂူဘုရားကို ထိလိုင္မင္းႀကီးလက္ထက္မွာ တည္ပါတယ္။ ဂူဘုရားအထက္က ကြမ္းေတာင္ေပါက္ မဟုတ္ပဲ ထူပါေပါက္ျဖစ္ပါတယ္။ ပုထိုးသားမ်ားဂူဘုရားမွာရွိတဲ့ ထူပါအထက္က အထြတ္နဲ႔ ဆင္တူေၾကာင္း ေတြ႔ရပါတယ္။ အသစ္ထပ္မျဖည့္ခင္အခ်ိန္တုန္းက အထြတ္ေစတီနဲ႔ အရံေစတီငယ္ေတြမွာ မူလလက္ရာ တခ်ဳိ႕တဝက္ က်န္ပါေသးတယ္။
အပယ္ရတနာဂူဘုရားပုထိုးသားမ်ား ဂူဘုရားတည္တာက ထိလိုင္မင္းႀကီးလက္ထက္မွာ ျဖစ္ႏိုင္တဲ့အျပင္၊ ပိုၿပီးေတာ့ေတာင္မွ ေစာႏိုင္စရာရွိတယ္လို႔ သုေတသီေတြက ဆိုပါတယ္။ အပယ္ရတနာဂူဘုရားလိုပဲ ဂူဘုရားအထက္က ထူပါေပါက္ျဖစ္ပါတယ္။
ပုထိုးသားမ်ားဂူဘုရားအပယ္ရတနာဂူဘုရား နဲ႔ ပုထိုးသားမ်ားဂူဘုရား ႏွစ္ဆူစလံုးရဲ႕ အထြတ္ေစတီေတြမွာ ထူးျခားတဲ့မူလလက္ရာ တခ်ဳိ႕တဝက္က်န္ေနေသးေပမယ့္ အထက္ဆံုးမွာ မူလတုန္းက ဘာရွိခဲ့ႏိုင္သလဲဆိုတာကို အတိအက် ေျပာႏိုင္စရာ အေထာက္အထားမရွိပါ။
ပုဂံေခတ္လည္အခ်ိန္က သမိုင္းမွာနာမည္မေျပာင္ခဲ့တဲ့ ကုလားက်မင္း ေခၚ နရသူ ေကာင္းမႈ ဓမၼရံႀကီး ဂူဘုရားကေတာ့ အမိုးခံုးေလွ်ာ ဂူဘုရားေတြထဲမွာသာမက၊ ပုဂံနဲ႔ ျမန္မာတျပည္လံုး ရွိရွိသမွ် ဂူဘုရားေတြထဲမွာ အႀကီးဆံုးဂူဘုရား ျဖစ္ပါတယ္။ ႏွစ္ထပ္ဂူဘုရားေတြတည္ေဆာက္လာတဲ့ ပုဂံေခတ္လည္ ၁၂ ရာစုအခ်ိန္မွာ တထပ္ထည္းနဲ႔ အႀကီးဆံုးတည္ထားခဲ့တယ္။
ကုလားက်မင္း ေခၚ နရသူ ေကာင္းမႈ ဓမၼရံႀကီးဂူဘုရားလြန္ခဲ့တဲ့ အႏွစ္ ၅ဝ တုန္းကျမင္ကြင္း
ပႏၷက္ပံုကေတာ့ အာနႏၵာဂူဘုရားနဲ႕ ပံုစံခ်င္းဆင္တူပဲလို႔ ေျပာႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အတြင္းအက်ဆံုး လိုဏ္ပတ္လမ္းေတြကို အၿပီးသတ္တည္ေဆာက္ၿပီးမွ အုတ္ေတြသရြတ္ေတြနဲ႔ အခိုင္အမာ ျပန္ပိတ္ထားေၾကာင္း ေတြ႔ရပါတယ္။ ရည္ရြယ္ခ်က္ကိုေတာ့ အတိအက်မသိႏိုင္ပါ။ ခိုင္ခန္႔မႈအတြက္ စိုးရိမ္တာေၾကာင့္လည္း ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။
ဓမၼရံႀကီးဂူဘုရား (၇၇၁/၃၆၅) ပႏၷက္ပံုဓမၼရံႀကီးဂူဘုရားကိုအစအဆံုးအၿပီးမသတ္ခင္မွာ ဘုရင္နန္းက်သြားၿပီး၊ တိုင္းျပည္အေရးကလည္း မတည္မၿငိမ္ ျဖစ္ေနတာေၾကာင့္ ဆက္ၿပီးလုပ္မယ့္သူလည္းမရွိေတာ့ နံရံေဆးေရးပန္းခ်ီစတဲ့ အေျပာက္အမြမ္းေတြ မရွိခဲ့သေလာက္ပါ။ စိတ္ဝင္စားစရာကေတာ့ ဂူအတြင္းဆံုးနံရံေတြမွာ ဘာေတြမ်ားေရးဆြဲထားသလဲ၊ ပိတ္ထားတဲ့ လိုဏ္ပတ္လမ္းရဲ႕ အတြင္းဆံုးက ဂႏၶကုဋိမွာ အာနႏၵာဂူဘုရားက ရပ္ေတာ္မူပံုေတာ္မ်ဳိးေတြလား၊ အရြယ္အစားႀကီးမားတဲ့ ထိုင္ေတာ္မူ ဆင္းတုေတာ္မ်ဳိးေတြပဲလား၊ ဘယ္လို ဆင္းတုေတာ္မ်ဳိးေတြရွိေနမလဲ ဆိုတာပါပဲ။
၁၁ ရာစု အနိ႐ုဒၶမင္းႀကီးလက္ထက္မွာ သကၠတ၊ ပါဠိ ဘာသာ၊ မြန္နဲ႔ ျမန္မာအကၡရာေတြကို အလ်ဥ္းသင့္သလို ေရာစပ္ သံုးစြဲတာ ေတြ႔ရပါတယ္။ အနိ႐ုဒဒၶမင္းႀကီးကိုယ္တိုင္လက္နဲ႔လုပ္ေၾကာင္း စာတမ္းပါၿပီး နာဂရီ အကၡရာကိုသံုးထားတဲ့ ေယဓမၼာဂါထာ ပံုႏွိပ္ေျမပံုဘုရားအမ်ဳိးမ်ဳိးကို အညာေဒသ တေကာင္းၿမိဳ႕နယ္ ႏြားတလည္ရြာကစၿပီး အေၾကအရပ္ တြြံေတးၿမိဳ႕နယ္ စမ္းရြာအထိ ျမန္မာျပည္ အႏွံ႔အျပားမွာ ေတြ႔ရတယ္။
၁၂ ရာစုေစာေစာပိုင္းေရာက္ေတာ့ ပုဂံမွာ ပ်ဴ၊ ျမန္မာ၊ မြန္ နဲ႔ ပါဠိ ဘာသာရပ္အမ်ဳိးမ်ဳိးကို သံုးစြဲေနၾကၿပီလို႔ ရာဇကုမာရ္ ေက်ာက္စာကိုေထာက္ထားၿပီး ေျပာႏိုင္ပါတယ္။
ထိလိုင္မင္းႀကီးရဲ႕ ေရႊစည္းခံုေစတီေက်ာက္စာကို ေရွးမြန္စာသံုးၿပီး ေရးထိုးထားပုံနဲ႔ ေရွးေဟာင္းပုဂံက ေရွးအက်ဆံုးလို႔ ယူဆရတဲ့ ဂူဘုရားေတြရဲ႕ နံရံပန္းခ်ီကမၸည္းစာေတြမွာ မြန္စာသံုးစြဲတာကိုေထာက္ထားရင္ အဲဒီ ပုဂံေခတ္ကာလ၊ အထူးသျဖင့္ ထိလိုင္မင္းႀကီးလက္ထက္မွာ ေရွးမြန္စာရဲ႕ အေရးပါအရာေရာက္ပံု အတိုင္းအတာကို မွန္းဆႏိုင္ပါတယ္။
အနိ႐ုဒၶ (အေနာ္ရထာ) မင္းႀကီးလက္ထက္၊ ေထရဝါဒဗုဒၶဘာသာကို ယံုၾကည္ကိုးကြယ္မႈ တဟုန္ထိုး တိုးတက္လာတဲ့ အခိုက္၊ မ်ဳိးႏြယ္စုေဒသခံေတြ၊ ပ်ဴ နဲ႔ မြန္ဆီက အေမြဆက္ခံတဲ့ လက္မႈပညာရွင္ေတြ၊ နိေပါ၊ ဘဂၤလားနဲ႔ အိႏၵိယျပည္ဖြား လက္မႈပညာရွင္ေတြအားလံုးက ပုဂံမွာ ပုဂံသားေတြအျဖစ္ တစုတ႐ံုးထည္း ေပါင္းစည္းမိစရာရွိပါတယ္။ ထိလိုင္မင္းႀကီး (က်န္စစ္သား) လက္ထက္မွာေတာ့ လူမ်ဳိးစုစည္း႐ံုးေရးကို ခိုင္ခိုင္ျမဲျုမဲ တည္ေဆာက္ႏိုင္ခဲ့ၿပီလို႔ ေျပာႏိုင္ပါတယ္။
အဲဒီပုဂံေခတ္ဦးအခ်ိန္ ၁၁ ရာစုကတည္းကစလို႔ ရာစုႏွစ္သံုးစုေလာက္အခ်ိန္အတြင္း ပုဂံကဘုရားပုထိုးေတြကို ပုဂံသားေတြအားလံုး ညီညီညာညာ စုေပါင္းဖန္တီး တည္ေဆာက္ခဲ့ၾကတာေၾကာင့္ ပုဂံလက္ရာေတြလို႔ပဲ ေခၚၾကရပါလိမ့္မယ္။
“ေျပပုဂံ ေနာ္ရထာဖုန္းငဲ့ျပင္၊
ျပည္လံုး ညီညာေတာ့၊
ဤကမၻာမွာ ျပည္ျမန္မာရယ္လို႔ ဝင္းခဲ့သတဲ့။”
ေဇာ္ဂ်ီ
၁၉၃၆
ျပည္လံုး ညီညာေတာ့၊
ဤကမၻာမွာ ျပည္ျမန္မာရယ္လို႔ ဝင္းခဲ့သတဲ့။”
ေဇာ္ဂ်ီ
၁၉၃၆
အထူးေက်းဇူးတင္စြာနဲ႔ ကိုးကားျခင္း
(၁) ပုဂံမင္စာစုသုေတသနလုပ္ငန္း အစီရင္ခံစာ (ဗိုလ္မွဴး ဘရွင္)၊ ၁၉၆၄
(၂) ပုဂံသြားမွတ္တမ္း (ေရႊကိုင္းသား)၊ ေမလ၊ ၂ဝဝ၈
(၃) တေန႔တလံ ပုဂံဘယ္ေျပးမလဲ (ေဒါက္တာသန္းထြန္း)၊ ၾသဂုတ္လ၊ ၂ဝဝ၆
(၄) ပုဂံခရီးသည္ (ပါရဂူ)၊ ဒု အႀကိမ္၊ စက္တင္ဘာလ၊ ၂ဝဝ၈
(၅) ပုဂံ (စုေပါင္း)၊ ဧၿပီ၊ ၁၉၉၉
(၆) ပုဂံေရွးေဟာင္းသုေတသနလမ္းၫႊန္ (ဦးဗိုေက)၊ ၁၉၈၁
(၇) သမိုင္းဝင္ ပုဂံေစတီပုထိုးမ်ား (ဦးသန္းေဆြ)၊ ၁၉၇၅
(၈) Pictorial Guide to Pagan: 1971
(၉) Pagan: Art and Architecture of old Burma by Paul Strachan; 1996
(၁ဝ) Burma Art and Archaeology by Alexandra Green and T. Richard Blurton: 2002
No comments:
Post a Comment